Isaac Bashevis Singer

Isaac Bashevis Singer (ur. 21 listopada 1902 w Leoncinie, zm. 24 lipca 1991 w Miami) – pisarz pochodzenia żydowskiego, tworzący głównie w języku jidysz, dziennikarz. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1978.

Isaac Bashevis Singer urodził się w Leoncinie, wsi w pobliżu Nowego Dworu Mazowieckiego. W 1917 r. trzynastoletni wtedy Singer wraz z matką i młodszym bratem przeprowadzili się do Biłgoraja, do domu dziadków. Decyzja ta była podytkowana trudną sytuacją materialną rodziny podczas wojny. Biłgoraj był wtedy dziesięciotysięcznym miasteczkiem zamieszkanym przez około trzy i pół tysiąca Żydów. Był to świat nieskażony przez cywilizację, spotkać tu można było pobożnych Żydów w chałatach, którzy modlili się trzy razy dziennie zgodnie z codziennym rytuałem ich religii. Dla Isaaca miasteczko to było potężnym źródłem natchnienia co znajdzie odzwierciedlenie w jego twórczości. To, co tu zobaczył na stałe zapisało się w jego pamięci. Miasto  stało się dla pisarza prototypem żydowskiego sztetla. W Biłgoraju pozostał do początku lat dwudziestych.W 1923 roku na stałe wrócił do Warszawy, gdzie zadebiutował jako literat. W 1935 roku, z powodu narastających nastrojów antysemickich wyemigrował do Stanów Zjednoczonych. Pisarz wydał kilkanaście powieści i zbiorów opowiadań. W jego obszernym dorobku szczególne miejsce zajmują opowiadania. Zdaniem krytyki w nich najpełniej objawia się jego narratorskie mistrzostwo. Szczególny rozgłos zyskały opowiadania utrzymane w tonie ludowej baśni, gdzie rzeczywistość miesza się z fantazją, ludowymi wierzeniami i przesądami, a ludzie żyją w niezwykłym świecie rządzonym  przez zjawiska nadprzyrodzone. Jego utwory przesiąknbięte są folklorem żydowskim. Ukazują filozoficzno- religijne problemy moralne, a także starcia środowisk zasymilowanych i ortodoksyjnych. Duża część jego twórczości wiąże się ze wspomnieniami z Polski. Odtwarzał zaginiony, żydowski świat z czasów przedwojennych. Źródło weny literackiej Singera często przypisuje się Biłgorajowi, o którym pisał. Także w innych miejscowościach, przed wojną licznie zamieszkiwanych przez Żydów, umieszczał akcję swoich powieści. Pojawiał się tam więc Frampol, Zaklików, Krzeszów, Goraj, Szczebrzeszyn.

W kilku utworach obecny jest także Kraśnik. Są to : Lustro - w zbiorze "Gimpel Głupek"(1945), Zjawa - w zbiorze opowiadań pod tym samym tytułem (1985), Estera Kreindł Druga - w "Krótkim piątku" (1963), Goście w zimową noc - w "Przyjacielu Kafki" (1970), Cejt i Rejct - w "Seansie spirytystycznym (1968) oraz w "Miłości i wygnaniu - autobiografii (1984).

Zjawa - Ciotki Jentł opowiada pewną historię podczas spotkania kobiet. W Kraśniku była mała jesziwa, której przełożonym był reb Pinkas. Jego żona - Grina Chasza - chodziła do bogatych domów zagniatać ciasto i prać bieliznę. Mieli jednego syna i dwie córki. Najstarsza, Cylka, była wyjątkową pięknością. Pewnego razu do Kraśnika przyjechał Jakir - syn bogatej rodziny z Lublina. Natychmiast zakochał się w Cylce. Ogłoszono zaręczyny. Niespodziewanie Jakir wyjechał do Lublina. Dni mijały, a on nie wracał. Zamiast Jakira w Kraśniku zjawiła się jego matka, oznajmiając, że syn ma już inną dziewczynę. Na wieść o tym matka Cylki rozchorowała się, cierpiała też sama Cylka. W jesziwie Pinkasa zakochany był Ilisz, młody i biedny geniusz Talmudu pochodzący z Kielc. Ilisz wysłał swatkę do reb Pinkasa i oświadczyny o rękę Cylki zostały przyjęte. Ślub odbył się na dziedzińcu kraśnickiej synagogi. Zeszło się całe miasto. Ale problemy młodych się nie skończyły, ponieważ nie doszło do tradycyjnej konsumpcji małżeństwa. Podczas przesłuchania u rabina okazało się, że w łóżku między młodymi leżała w nocy zjawa mężczyzny. Zapewne był to Jakir. Cylka przestała wychodzić z domu. Pewnego dnia zniknęła. Uciekła z Kraśnika, wychrzciła się i wstąpiła do klasztoru.

Lustro - Cyrł, bogata kokietka z Kraśnika, wychowana w Krakowie, nie może przyzwyczaić się do życia na prowincji. Jej matka nie żyje, ojciec handluje drewnem, a mąż spławia drewno do Gdańska. Znudzona dziewczyna całymi dniami przesiaduje w domu, naga, przed lustrem. Nie ma o czym rozmawiać z ludźmi z Kraśnika, pragnie odmiany. Pewnego dnia w lustrze zobaczyła małego diablika. Uległa jego podszeptom i namowom. Obiecując szczęście, diabeł porwał ją do piekieł. Kiedy zniknęła z Kraśnika, szukali jej wszyscy. Bez skutku.

Estera Kreindł Druga - bohaterami opowiadania są: wdowiec Meir Zysł nauczyciel Talmudu z Biłgoraja; Rejce - wdowa po zbankrutowanym przedsiębiorcy z Kraśnika Tanchumie Izbiierze; Simmele - córka Rejce, polem przemieniona w Esterę Kreindl Drugą; wdowiec Zurech Lipower z Zamościa, którego żoną była Estera Kreindl. Po jej śmierci Simmele wcieliła się w Esterę i została Esterą Kreindl Drugą. Według Singera historia ta była długo dyskutowana wśród żydowskiej społeczności Kraśnika, Biłgoraja i Zamościa.

Świat Izaaka Bashevisa Singera możemy odkrywać ponownie dzięki projektowi pn. Festiwal Śladami Singera. To niezwykła podróż edukacyjno-artystyczna odwołująca się do historii miast i miasteczek Lubelszczyzny, które były ulubionymi miejscami akcji opowiadań laureata literackiej Nagrody Nobla. Singer to wyjątkowy pisarz, który swoją twórczością rozsławił nasz region. Dzięki jego opowiadaniom znane są w całym świecie nazwy takich miast jak Kraśnik, Tyszowce, Szczebrzeszyn, Józefów, Biłgoraj czy Lublin. Festiwal zawitał w 2013 roku również do Kraśnika, stając się od razu jednym z ważniejszych wydarzeń kulturalnych.