Zabytki

Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny

Trójnawowy kościół parafialny Wniebowzięcia NMP, wzniesiony ok. 1469 r. jako budowla późnogotycka, przebudowany w latach 1527-1541 w stylu późnogotycko-renesansowym z fundacji Jana Gabriela Tęczyńskiego. W kościele uwagę zwraca trójkondygnacyjny, złocony ołtarz główny, należący do najstarszych zabytków snycerstwa późnorenesansowego w Polsce, wykonany ok. 1620 r. a w prezbiterium polichromia z 1630 r. przedstawiająca sceny biblijne, zachowały się również XVII - wieczne stalle i nagrobki Tęczyńskich, wykonane w warsztatach znanych włoskich mistrzów. W jego wnętrzu znajduje się również pomnik Jana Baptysty Tęczyńskiego, który był narzeczonym księżniczki szwedzkiej Cecylii Wazy.

XVI-wieczna historia miłosna zakończyła się nieszczęśliwie śmiercią polskiego arystokraty. Przy kościele znajduje się barokowa dzwonnica z dwoma dzwonami, wybudowana przed 1682 r.

W 1468 r. w Kraśniku dzięki Zakonowi Kanoników Regularnych, sprowadzonych z klasztoru Bożego Ciała  w Krakowie, utworzono największą bibliotekę i szkołę parafialną na Lubelszczyźnie.

To właśnie tam powstało jedno z czołowych dzieł kultury polskiego renesansu - Tabulatura Jana z Lublina, który pełnił w klasztorze posługę organisty. Klasztor Kanoników Regularnych został rozbudowany w XVII i XVIII w. Na jego terenie w 1792 r. ukrywał się gen. Tadeusz Kościuszko ścigany przez Rosjan.

Obok klasztoru znajduje się wzgórze zamkowe z zachowanymi fosami.
 

KOŚCIÓŁ PW. DUCHA ŚWIĘTEGO

Dzieje fundacji kościoła Ducha Świętego w Kraśniku i jego istnienie są nierozerwalnie związane z niesieniem pomocy najuboższym i pokrzywdzonym przez los. Początki kościoła szpitalnego i szpitala w Kraśniku sięgają XVI w. Budowę kościoła rozpoczęto w 1535 r. poza murami miejskimi. Pierwsze budowle, podobnie jak większość zabudowy ówczesnego Kraśnika, były drewniane. Nie zachował się żaden opis, który pozwalałby zrekonstruować wygląd tamtego kościoła i szpitala. W latach 1758-1761, z fundacji ordynata Klemensa Zamoyskiego, wzniesiono murowany budynek kościoła pw. Ducha Świętego. Posiada on interesujące rokokowe wyposażenie z II poł. XVIII w. Obok zbudowano drewniany szpital dla ubogich zwany dworkiem modrzewiowym.
 

DWOREK MODRZEWIOWY

Drewniany budynek szpitala, zwanego przez kraśniczan "Dworkiem Modrzewiowym", poświęcony został w 1531 r. Zbudowano go więc nieco wcześniej niż świątynię, przy wsparciu fundacji Jana Gabriela Tęczyńskiego. Szpital w tamtych czasach nie spełniał tych samych zadań, co dzisiaj. W tekstach źródłowych, pisanych w języku łacińskim, określa się go jako "hospitales". Termin ten oznacza szpital, ale też przytułek, miejsce schronienia. „Dworek” o charakterze późnobarokowym powstał prawdopodobnie wraz z murowanym kościołem w 1761 r. Szpital był remontowany i restaurowany w XIX i XX wieku. Dokładnie nie wiadomo skąd wzięła się nazwa, być może pewne jego fragmenty powstały z drewna modrzewiowego. Obecnie obiekt znajduje się w rękach prywatnych i przeszedł generalny remont.
 

ZAMCZYSKO

Wzgórze zamkowe niegdyś otoczone było mokradłami i stawami. Obecnie jest położone na północny zachód od rynku (przy ul. Festiwalowej, za amfiteatrem). Od wzgórza kościelnego oddziela je głęboki parów. Z zamku, którego plan zbliżony był do kwadratu, zachowało się niewiele. Na powierzchni wzgórza nie widać już nic, natomiast jego wnętrze kryje fundamenty. Został wzniesiony na przełomie XIV i XV wieku i otoczony kamiennym wysokim murem. Kolejno przechodził przez ręce Dymitra z Goraja, Tęczyńskich, Radziwiłłów i Zamoyskich. Zniszczony w 1657 r. przez Szwedów podczas potopu. Jego pozostałości rozebrano w I połowie XVIII wieku. W obrębie zamku znajdowała się drewniana kaplica pw. Matki Bożej Loretańskiej pod zarządem franciszkanek. Obiekt od 1962 r. wpisany jest do rejestru zabytków.
 

DZWONNICA

Barokowa, dwukondygnacyjna dzwonnica na rzucie kwadratu wybudowana przed 1682 r., restaurowana w wieku XVIII i XIX. Wyposażona jest w dwa dzwony z 1758 i 1845 r. noszącymi imiona św. Józefa o masie 2600 kg i św. Michała ważący 1300 kg.

W 1996 r. na wieży kościelnej zainstalowany został komputerowy zegar z kurantami oraz komputerowo sterowane dzwony. Ponadto z wieży kościelnej nadawane jest elektroniczne nagranie dzwonów codziennie co pół godziny w godzinach 6.00-22.00 oraz o godzinie 12.00 i 21.00 Apel Jasnogórski.





 

KAPLICA ŚW. JACKA

Klasycystyczna kaplica zlokalizowana na placu przykościelnym parafii WNMP. Wzniesiona na planie trójkąta pod koniec XVIII w.

SYNAGOGA WIELKA

Powstała wkrótce po osiedleniu się Żydów w Kraśniku, pod koniec XVI w. Pierwsza wzmianka o synagodze pochodzi z 1593 r.

Pierwotnie była ona położona w pobliżu Rynku. Po pożarze w 1637 r. dziedzic Tomasz Zamoyski nakazał zmianę lokalizacji synagogi. Murowana świątynia została wybudowana w latach 1637–1654 w pobliżu murów miejskich. W XVIII w. budynek został przebudowywany. Między innymi od strony północnej dobudowano dwukondygnacyjny babiniec. W 1875 r. przeprowadzono remont bożnicy po pożarze, który miał miejsce w 1861 r.

Synagoga była w stanie pomieścić 300 mężczyzn oraz 400 kobiet. Murowany budynek bożnicy wzniesiono w stylu barokowym, na planie zbliżonym do kwadratu o boku 20 m. Budynek jest przykryty czterospadowym łamanym dachem. Główna sala modlitewna posiada pozorne drewniane sklepienie kolebkowe. Wewnątrz synagogi zachowała się wnęka pod aron ha-kodesz (drewniana ozdobna skrzynia, w której przechowywano zwoje Tory) oraz częściowa polichromia.

Podczas II wojny światowej Niemcy zdewastowali synagogę. Po zakończeniu wojny, w 1945 r. budynek odremontowano i przeznaczono pod warsztaty spółdzielni rzemieślniczej.

W 1989 r. rozpoczęto prace renowacyjne, których nie ukończono. We wrześniu 2005 r. synagoga stała się własnością Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. 
 

SYNAGOGA MAŁA

Pierwsza wzmianka o istnieniu Małej Synagogi pochodzi z 1857 r. Powstała ona pomiędzy 1823 a 1857 r. Murowany budynek został wzniesiony na planie prostokąta o wymiarach 19,5 na 22 m. Budynek przykryty jest czterospadowym dachem, podpartym szkarpami. Synagoga była przeznaczona dla 200 mężczyzn.

Planowana jest rewitalizacja całego kompleksu synagogalnego oraz utworzenie w nim ośrodka kulturalno-edukacyjnego, będącego elementem „Szlaku Chasydzkiego”. W budynku mają znaleźć swoją siedzibę lokalne instytucje zajmujące się kulturą, ma tu powstać sala koncertowo-konferencyjna oraz sala warsztatowa. Ideą przewodnią centrum będzie promocja wielokulturowości.
 

KIRKUT

Jedyny dobrze zachowany cmentarz żydowski w Kraśniku powstał ok. 1840 r. na przedmieściu Góry, przy dzisiejszej ul. Szewskiej. Nekropolia była kilkakrotnie powiększana i obecnie zajmuje powierzchnię 1,82 hektara. W 1942 r. Niemcy rozstrzelali tu ok. 470 Żydów. Cmentarz stopniowo był niszczony przez Niemców. Pochodzące z niego macewy podczas II wojny światowej wykorzystywane były przez Niemców do celów budowlanych m.in. utwardzania kraśnickich dróg.

W 1946 r. ocaleni Żydzi kraśniccy uporządkowali cmentarz, pochowali na nim ofiary egzekucji. Do dziś zachowało się na nim kilkanaście przewróconych macew i kilkaset fragmentów rozbitych nagrobków. Pośrodku tzw. nowej części postawiono pomnik ku czci pomordowanych.